ATİNA AKROPOLÜ

KLASİK DÖNEM SİYASİ SÜRECİ

     Atina Akropolü günümüzde Yunanistan’da (Atina) yüksek bir kayalık üzerinde bulunan, büyük mimari ve tarihi önemi olan antik yapı kalıntılarını içeren eski bir hisar olarak kabul görmektedir.
Akropol tepesinin yurtlandırılmasına Neolitik Dönem’de (İ.Ö. 3500-3000) başlanmıştır. Esasında doğal şekilde savunmaya müsait bir yapısı olduğundan dolayı sonraları krallar tarfından da tercih edilmiştir. Akhalar döneminde de (İ.Ö. 2.bin yıl) burada bir kral sarayı mevcuttur. Burada ilk kez İ.Ö. VI’ıncı yüzyıldaki Peisistratos döneminde büyük bir tapınak ve giriş binası (propilon) yapılmaya başlanır. Fakat asıl büyük imar faaliyeti Perikles zamanında hayata geçirilmiştir.
Klasik Dönem’de (M.Ö. 490/480-430) Pers akınları yaşanmaktadır. Perikles de Pers savaşlarının sonlarında siyaset sahnesinde yükselmeye başlamıştır. M.Ö. 461 itibariyle Atina için artık Perikles dönemi başlar. Perikles, devlet adamı olmasının yanında kültür ve sanat anlamında da önemli bir kişiliktir. Ayrıca Perikles Atina’da uzun yıllar baş komutan seçilmesiyle de iç ve dış siyaset idaresinde oldukça yeteneklidir. Pers istilasından sonra Yunan uygarlığı en parlak dönemini yaşamıştır. Atina’da imar faaliyetlerinin en çok olduğu dönem de bu dönemdir. Aynı zamanda atina’ya liman olan Pireye bağlayan surlar inşa edilmiştir. Bu surlar tahkim edildikten sonra kısa bir dönem akropol öneminini kaybetmiştir. Lakin sonrasında düzenlenen planlamalar ile Parthenon, Erection, Athena Nike Tapınağı ve Propylaia yaptırılmıştır. Imar faaliyetlerinin artışı Delos Deniz Birliği Hazinesi’nin (Pers tehlikesini ortadan kaldırmak için kurulan birlik) Delos’tan Atina’ya taşınması ile gerçekleşmiştir. Bu dönem Atina’nın siyasal ve artistic gücünün sembolü olmuştur.

KLASİK DÖNEM AKROPOL YAPILARI
- Parthenon Tapınağı
- Propylon
- Athena Nike Tapınağı
- Erechtheion Tapınağı

AKROPOL YAPILARINDAKİ KLASİK DÖNEMLE BİRLİKTE GERÇEKLEŞEN MİMARİ DEĞİŞİKLİKLER


Sol: Akropolis’in Arkaik Evresi Sağ: Akropolis’in Klasik Evresi

Akropolün Arkaik Evresi yaklaşık İ.Ö. 500’e kadar olan süreci kapsar. Tyranların yaşadığı saray yapıları buradadır yani aslında arkaik evrede akropolde bir sivil yaşamdan bahsedilebilir.
Klasik Dönemde buradaki sivil yaşama son veriliyor ve alan sadece kutsal alan olarak kullanılmaya başlanıyor. Yaklaşık İ.Ö. 470 civarında yani Perslerden sonra alanda hızlı bir yapılaşma başlıyor.

Athena Nike Tapınağı: Nike Apteros; yani Kanatsız Nike anlamına gelen tapınağın Arkaik Dönem’de yerinde küçük bir Tanrıça heykeli ve önünde bir altar bulunan, Tanrıça Athena’nın zaferlerini kutlamak için ayrılan bir ‘’ köşe” bulunmaktaydı. Klasik Dönem’de ahşaptan bir Athena heykeli vardır. Tapınağın yüksek podyum üzerinde kalması sebebiyle İ.Ö. 409-406 yılları arasında bir ballustrad (korkuluk) inşa edilerek yapı tamamlanıyor.


Propylon: Arkaik Evrede; Arka kısmında kapı kanatları mevcut olan, 4 sütunlu daha minimal bir yapı olan Propylon’un Klasik Evrede yani Perikles döneminde yönü değişiyor ve büyütülerek 6 sütunlu bir yapı olarak karşımıza çıkıyor.

Parthenon Tapınağı: 2 evreye sahip olan bir tapınaktır. Bazı araştırmacılar ilk evrenin Arkaik Dönem’e ait olduklarını düşünselerde şuan kabul gören düşünce; her iki evrenin de Klasik Dönem içerisinde yer aldığıdır. İlk evrede; İ.Ö. 470 civarında Kimon yapının temelini atıyor. İ.Ö. 450’de ise Perikles; yarı yüksekliğe kadar inşa edilmiş tapınağı tamamen söktürüp 2. evreyi yaptırıyor. 2. evredeki yapı ilk evredekine kıyasla daha büyütülmüş bir yapıdır. Yaklaşık İ.Ö. 447 civarlarında inşa tamamlanıyor.

Erechtheion Tapınağı: Arkaik’te Persler tarafından yıkılan Athena Tapınağı’nın yerine yaptırılıyor. Yapının yanına bir mezar yapısı eklenmiş durumda. Architravı ellerinde fiyale tutan genç kızlar şeklinde betimlenmiş karyatidler taşıyor; bu tapınak mimarisinde pek fazla görülmeyen bir olgudur. Bunların haricinde Klasik Dönem içerisinde yapıya Poseidon için bir alan ekleniyor. Poseidon’a adanan odanın girişinde antik dönemin en büyük İon kapılarından biri bulunuyor. Tüm bunlara ek olarak; İlk yapı (Athena Tapınağı) bir Dor tapınağıyken, Erechtheion Tapınağı’nda Dor’dan eser kalmamıştır.